AĞRI

Tarihi ve Coğrafyası

Orta Asya'dan gelen kavimlerin Anadolu'ya girişleri sırasında Ağrı, bir geçiş oluşturmuş, dolayısıyla bir çok medeniyete sahne olmuştur. Ancak bu medeniyetler Ağrı'yı bir giriş kapısı olarak gördüklerinden burada çok köklü bir uygarlık oluşturamamışlardır. Bölgede egemenlik kurdukları sanılan Hititler'in güçlerini yitirmeleri üzerine, M.Ö.1340-M.Ö.1200 tarihleri arasında Hurriler bölgeye yerleşmişlerdir. Hurriler krallık merkezi olan Urfa'dan uzak olan Ağrı'yı ellerinde tutamamışlardır.

 

En köklü uygarlığı Urartular oluşturmuştur. Urartu'nun Van Gölü'nün kuzey ve kuzeydoğusundaki ülkeler üzerine, Kral İspuini (M.Ö.825-M.Ö.810) döneminde seferler başlamış, Kral Menua(M.Ö.810-M.Ö.786) döneminde bu akınlar daha da ağırlık kazanmıştır. Kuzeye ve kuzeydoğuya giden yollar üzerinde inşa edilen kaleler, buraya yapılan seferlerin önceden planlandığını göstermektedir.

 

Ağrı Dağı'nın yamaçlarında, Karakoyunlu ve Taşburun köylerinin arasında ele geçen bir Urartu yazıtı Kral Menua'nın bu bölgedeki egemenliğinin kesin kanıtıdır. M.Ö.712 yıllarında Kızılırmak boylarına kadar uzanan Kimmerler, Ağrı'da geçici de olsa bir hakimiyet kurmuşlardır. Medler ( M.Ö.708-M.Ö.555 ) Asur Devleti'nin yıkılması ile birlikte bir yayılma ürecine girmiş, bunun sonucu olarakta Ağrı ve çevresini topraklarına katmışlardır. Medler'in yıkılması ile birlikte Persler; Büyük İskender'in Pers Kralı III.Darius'u ( M.Ö.331 ) yenerek Anadolu'yu ele geçirdiği zamana kadar yaklaşık iki yüzyıl kadar bölgede yaşamışlardır. Büyük İskender'in ölümü üzerine oluşan boşluktan faydalanan Ermeniler bölgeyi ele geçirmişlerdir.

Doğu Anadolu'ya gelip yerleşen ilk Türk topluluğu M.Ö.680 yılında bölgeye gelen Sakalardır. Murat Nehri ve Doğubeyazıt çevrelerine kısa sürede yerleşmişlerdir. Daha sonraları Arsaklılar ve Artaksıyaslı Krallığı, Ağrı ve çevresine hakim olmuştur. Bölge, Hz.Osman zamanında islam orduları tarafından fethedilmiştir. 872 yılına değin Abbasilerin kontrolü altında kalan Ağrı, daha sonra Bizans'ın kontrolüne geçmiştir.

1071 Malazgirt Savaşı sonrası bölgeye Türk boyları gelmeye başlamıştır. Ağrı, yüzyıla yakın bir süre Sökmenli Devleti'nin sınırları içine girmiştir. 1027-1225 yılları arasında Ani Atabekleri, 1239'da Cengizliler, 1256-1358 yılları arasında İlhanlılar ve Celayirliler Ağrı'da hüküm sürmüşlerdir. İlhanlılar bazen kurultaylarını Ağrı Dağı'nda yapmış, Anadolu ve İran'ı buradan yönetmişlerdir. 1393'de Moğol hakanı Aksak Timur, Ağrı bölgesini ele geçirmiştir.

1405-1468 tarihleri arasında Ağrı, Karakoyunlu toprakları içinde yer almış, Karakoyunlular yıkılınca Ağrı Akkoyunlular'ın egemenliğine geçmiştir. Ağrı, Yavuz Sultan Selim tarafından Çaldıran Savaşı sonrası Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Osmanlı döneminde Şorbulak olarak anılan ilin adı, Ermeniler zamanında Karakilise olarak değiştirilmiştir. Kazım Karabekir Paşa zamanında Karakilise ismi değiştirilerek Karaköse diye adlandırılmıştır. Nuh Tufanı ile ilgisinden dolayı Tevrat'ta adı geçen Ararat Dağı ve ülkesinin, Ağrı ve çevresinin olduğu sanılması dolayısıyla Ağrı'ya batılılar tarafından Ararat da denilmektedir. 1834 yılında bucak, 1869 yılında ilçe olan Ağrı, 1927 yılında il merkezi olmuştur. 5165m. yüksekliğiyle Türkiye'nin en büyük dağı olan Ağrı Dağı'ndan dolayı da AĞRI adını almıştır.

Festivaller

Ağrı, zengin kültürel ve doğal mirasa sahip bir ildir. Bu nedenle, il genelinde yıl boyunca çeşitli festival ve şenlikler düzenlenmektedir.

 

Ağrı'daki festival ve şenliklerin bazıları şunlardır:

 

Balık Gölü Festivali: Ağrı'nın Taşlıçay ilçesinde, Türkiye'nin en yüksek rakımlı gölü olan Balık Gölü'nde düzenlenen bir festivaldir. Festival kapsamında, gölde balık tutma yarışmaları, konserler, halk oyunları gösterileri ve çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir. Festival genellikle Temmuz ayının son haftasında veya Ağustos ayının ilk haftasında düzenlenmektedir.

 

 

 

Ağrı Bal Festivali: Ağrı, bal üretiminde Türkiye'nin önemli illerinden biridir. Bu nedenle, her yıl Eylül ayında Ağrı'da bir bal festivali düzenlenmektedir. Festival kapsamında, bal temalı yarışmalar, konserler, halk oyunları gösterileri ve çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir. Festival, ilin bal üretimini ve kültürünü tanıtmayı amaçlamaktadır.

 

 

 

Ahmed-i Hani Kültür, Sanat ve Turizm Festivali: Ağrı'nın Doğubayazıt ilçesinde, 16. yüzyılda yaşamış ünlü şair ve yazar Ahmed-i Hani anısına düzenlenen bir festivaldir. Festival kapsamında, Ahmed-i Hani'nin eserleri üzerine paneller, konferanslar, konserler ve halk oyunları gösterileri düzenlenmektedir. Festival, ilin kültürel zenginliğini ve Ahmed-i Hani'nin önemini tanıtmayı amaçlamaktadır.

 

 

 

Bu festivallerin yanı sıra, Ağrı'da çeşitli diğer festival ve şenlikler de düzenlenmektedir. Örneğin, her yıl Mayıs ayında Doğubayazıt'ta bir tarım festivali, her yıl Haziran ayında Patnos'ta bir şenlik düzenlenmektedir.